Ahmet Baytursun doğumunun 150. yıldönümünde anılıyor

Kazakistan bugün, büyük Kazak siyasi figürü, şair, Türkolog ve bilim adamı Ahmet Baytursun’u 150. yıldönümünde anıyor.

Ahmet Baytursun 5 Eylül 1872’de Torgay bölgesinde (bugünkü Kostanay bölgesi) doğdu, 20. yüzyılın başlarındaki Kazak halkının ulusal kurtuluş hareketinin liderlerinden biri, Kazak dilbilim ve edebiyat çalışmalarının kurucusudur. Yenilikçi ve reformcu olarak bilinir. Rus despotizm ve iktidar politikasını eleştiren Baytursun’un “Kazak Anahtar Şairi” adlı makalesi Kazak ulusal edebiyat çalışmaları alanındaki ilk araştırma makalelerinden biridir.

AHMET BAYTURSUN KİMDİR?

Zamanın 1. Genel Kazak Kongresinde başkan yardımcılığını üstlendi. Ardından Alaş partisinin kurulmasında ve programının hazırlanmasında da görev aldı. 1917 Ekim ihtilalinden sonra kurulan Alaş Orda hükümetinde Milli Eğitim Bakanlığı yaptı. İlk ve ortaokullarında okutulacak kitapların hazırlanması görevini de üstlendi.

Kazakistan’ı yöneten askeri devrim komitesinin bir üyesi olarak Lenin’le yüz yüze görüşen Baytursun, 1922-1925 yılları arasında Kazakistan eğitim komiserliği bünyesindeki ilmi-edebi komisyonun başkanlığını ve Kazak Araştırma Vakfının başkanlığını yürüttü.

Baytursun 1926-1928 yılları arasında Taşkent’teki Kazak pedagoji Enstitüsü’nde, 1929 yılında ise Almatı Kazak Memleket Üniversitesinde ders verdi. 1929 yılında milliyetçilik suçuyla tutuklandı ve rektörün emri ile işinden atıldı. Bunun sebebi, kolhozlaştırma sebebiyle Kazakistan’daki göçebe Kazakların mallarının ellerinden alınmasına açıkça muhalefet etmesiydi. Tutuklandıktan sonra kendisi Arhangelsk vilayetine, eşi Batı Sibirya’ya, kızı ise Tomsk vilayetine sürüldü. Maksim Gorki’nin eşi Peşkova’nın çabalarıyla 1934 yılında Almata’ya dönmelerinden sonra Baytursun, mesleğiyle ilgili hiçbir işe kabul edilmedi. Bir doktorun yanında çalışarak ailesini geçindirmeye uğraştı. 1937 yılında tekrar tutuklandı ve 8 Aralık 1937’de kurşuna dizilerek idam edildi. Baytursun’un mezarının nerede olduğu bilinmiyor.