ABD'nin 100 yıllık Zengezur planı
ABD'nin 100 yıllık Zengezur planı açıklandı - 1919'da bölgede neler yaşandı?
18 Temmuz 2025 - 09:54
ABD'nin Türkiye Büyükelçisi Tom Barak'ın Zengezur koridoruyla ilgili bilinen önerisi günlerdir tartışılıyor. Hatırlatalım ki Tom Barak, koridorun kontrolünün 100 yıllığına saygın bir Amerikan şirketine kiralanabileceğini belirtmişti. Barak, bu önerinin aslında Türkiye tarafından yapıldığını ve ABD'nin de onayladığını ekledi. Ancak Ermeni tarafı, şirketin yolun Nahçıvan kesiminde de faaliyet göstermesi gerektiğini belirtirken, Azerbaycan bunu kabul edilemez olarak nitelendirdi.
ABD'nin Zengezur koridoruna olan ilgisi tesadüfi veya yeni değil. 1919 yazında, bölgedeki İngiliz konumunun zayıfladığını gören ABD, burada daha aktif bir politika izlemeye başladı. Eylül ayında, Paris Konferansı tarafından Ermenistan Yüksek Komiseri olarak atanan Albay W. Haskel, Azerbaycan hükümetine Nahçıvan ve Şerur-Deralayaz topraklarını kapsayan bir "tarafsız bölge" oluşturma projesi sundu. Bu projeye göre, bölge, onun atayacağı bir Amerikalı vali tarafından yönetilecekti. Halkın güçlü direnişiyle karşılaşan ve hedeflerine ulaşamayan Amerikalı temsilciler, 1919 sonu - 1920 başında Nahçıvan'ı terk etti.
İlginçtir ki, ABD yaklaşık 100 yıl sonra Zangezur'a yeniden ilgi göstermeye başladı. Şimdi ise, Rusya'nın bölgedeki zayıflayan konumu nedeniyle Washington, Zangezur koridorunun kontrolünü ele geçirmeye çalışıyor.
Milli Meclis Başkan Yardımcısı Profesör Musa Kasımlı, Globalinfo.az'a yaptığı açıklamada, Azerbaycan'ın 1920 yılında Bolşevik Rusya'nın baskısıyla Zengezur'u Ermenistan'a devretmesinin birkaç nedenden kaynaklandığını söyledi:
M. Kasımlı, ABD'nin I. Dünya Savaşı sonucunda İngiltere ile güç eşitliği sağlamasına ve Anadolu ile Güney Kafkasya'ya çok sayıda misyon göndermesine rağmen bölgeyi yeterince tanımadığını belirterek şunları kaydetti:
"O dönemde ABD'nin bu bölgeye gelmemesinin birkaç nedeni vardı. Bunlardan biri, devletin dış politikasında izolasyonist-izolasyonist çizgiyi tercih etmesiydi.
"Şimdi durum bambaşka. O dönemde Zengezur konusunda farklı tutumlar sergileyen devletlerin neredeyse tamamı bugün zayıf. ABD'nin gücü onlardan üstün. Dolayısıyla, bu niyetin gerçekleşmesi için güçlü bir siyasi iradeye ve taraf tutmadan eşit ilişkiler kurmaya ihtiyaç var."
Milletvekiline göre, Zengezur koridorunun açılması ve bölgeyi yıllardır "böl ve yönet" politikalarıyla kan gölüne çevirenlerin görevden alınması, istikrar, iş birliği ve halkların refahı için olmazsa olmaz koşullardır. Koridorun işleyişi, gerçek barış ve iş birliği isteyen herkesin çıkarınadır.
ABD'nin Zengezur koridoruna olan ilgisi tesadüfi veya yeni değil. 1919 yazında, bölgedeki İngiliz konumunun zayıfladığını gören ABD, burada daha aktif bir politika izlemeye başladı. Eylül ayında, Paris Konferansı tarafından Ermenistan Yüksek Komiseri olarak atanan Albay W. Haskel, Azerbaycan hükümetine Nahçıvan ve Şerur-Deralayaz topraklarını kapsayan bir "tarafsız bölge" oluşturma projesi sundu. Bu projeye göre, bölge, onun atayacağı bir Amerikalı vali tarafından yönetilecekti. Halkın güçlü direnişiyle karşılaşan ve hedeflerine ulaşamayan Amerikalı temsilciler, 1919 sonu - 1920 başında Nahçıvan'ı terk etti.
İlginçtir ki, ABD yaklaşık 100 yıl sonra Zangezur'a yeniden ilgi göstermeye başladı. Şimdi ise, Rusya'nın bölgedeki zayıflayan konumu nedeniyle Washington, Zangezur koridorunun kontrolünü ele geçirmeye çalışıyor.
Milli Meclis Başkan Yardımcısı Profesör Musa Kasımlı, Globalinfo.az'a yaptığı açıklamada, Azerbaycan'ın 1920 yılında Bolşevik Rusya'nın baskısıyla Zengezur'u Ermenistan'a devretmesinin birkaç nedenden kaynaklandığını söyledi:
Musa Kasımlı
"Bu konudaki Bolşevik figürler, öncelikle iç savaş ve dış askeri müdahalenin ortasında olan Rusya'nın stratejik çıkarlarıyla ilgileniyorlardı. Onlara göre, Türk hükümeti gelecekte politikasını değiştirebilir ve Batılı güçlere yaklaşabilirdi. Türk ordusu Gümrü'de kalsaydı, Azerbaycan ile ortak bir sınır elde edecek, Batılı güçler Güney Kafkasya'ya girecek, Azerbaycan Türk ordusuyla birlikte, Bakü'den Sovyet rejimine karşı güçlü ayaklanmaların yaşandığı Kuzey Kafkasya üzerinden Rus başkentine kısa bir yol açacaktı. Böylece rejimin varlığı sona erecekti."M. Kasımlı, ABD'nin I. Dünya Savaşı sonucunda İngiltere ile güç eşitliği sağlamasına ve Anadolu ile Güney Kafkasya'ya çok sayıda misyon göndermesine rağmen bölgeyi yeterince tanımadığını belirterek şunları kaydetti:
"O dönemde ABD'nin bu bölgeye gelmemesinin birkaç nedeni vardı. Bunlardan biri, devletin dış politikasında izolasyonist-izolasyonist çizgiyi tercih etmesiydi.
"Şimdi durum bambaşka. O dönemde Zengezur konusunda farklı tutumlar sergileyen devletlerin neredeyse tamamı bugün zayıf. ABD'nin gücü onlardan üstün. Dolayısıyla, bu niyetin gerçekleşmesi için güçlü bir siyasi iradeye ve taraf tutmadan eşit ilişkiler kurmaya ihtiyaç var."
Milletvekiline göre, Zengezur koridorunun açılması ve bölgeyi yıllardır "böl ve yönet" politikalarıyla kan gölüne çevirenlerin görevden alınması, istikrar, iş birliği ve halkların refahı için olmazsa olmaz koşullardır. Koridorun işleyişi, gerçek barış ve iş birliği isteyen herkesin çıkarınadır.
FACEBOOK YORUMLAR