ABD, Fuat Köprülü ve Halide Edip Adıvar'dan neden rahatsız?

"Bu isimlerle ilgili problem modern Türkolojinin kurucusu Köprülü’nün “milliyetçi tarih yazımındaki kilit rolü”, ABD’deki Türkoloji çalışmalarının mimarlarından Adıvar’ın ise “Tehcirde Ermenilere sahip çıktığı halde sonradan milliyetçi çizgiye kayması”ymış.”

Dinle

02 Ocak 2021 - 12:23 - Güncelleme: 06 Ocak 2021 - 21:09

ABD, Fuat Köprülü ve Halide Edip Adıvar’dan neden rahatsız?

Naci YENGİN

2 Ocak 2021 tarihinde Günboyu gazetesinde bu köşede Amerika’daki “Osmanlı ve Türk Araştırmaları Derneği (OTSA)” nin daha önce Fuat Köprülü ve Halide Edip Adıvar adına verilen bursların kesildiğine dair yazı yazmış ve konuyu gündeme getiren ve bu konuda rolü olduğunu düşündüğüm Sean Patrick Smyth’i eleştirmiştim. Ancak daha sonra yaptığım araştırmalar ve Sayın Smyth’in bizzat gönderdiği bilgi ve yaptığı açıklamalardan edindiğim bilgiler gerçeğin daha farklı olduğunu göstermiştir.
Günboyu gazetesinde yayımlanan yazımdan sonra edindiğim yeni bilgiler doğrultusunda 2 Ocak 2021 tarihinde www.tarihistan.org sitesinde yazımızı düzenleme yoluna gittim.
Sayın Sean Patrick Smyth’e açıklamaları, konuya olan hassasiyeti ve bilgilendirmeleri için teşekkür ederim.
*
18 Aralık 2020 tarihinde Bilkent Üniversitesinde Türk Milliyetçiliği üzerine doktora yapan Sean Patrick Smyth @seanpcsmyth isimli twitter hesabından bir paylaşımda bulundu.
“The Association of Ottoman and Turkish Studies (OTSA) in the US is considering removing the names of Halide Edip and Fuat Köprülü from the awards that they grant to scholars. In the case of Köprülü because he "played a key role in the making of nationalist historiography."
Smyth’in paylaşımında “Amerika'daki Osmanlı ve Türk Araştırmaları Derneği (OTSA), bursiyerlere verdiği ödüllerden Halide Edip ve Fuat Köprülü'nün isimlerini çıkarmayı düşündüğü ifade ediliyordu.” Bunun sebebinin Köprülünün milliyetçi tarih tezinin kilit rol oynaması etkili olmuştu!
Amerika’daki “Osmanlı ve Türk Araştırmaları Derneği (OTSA)” Halide Edip Adıvar’dan neden rahatsız olmuştu?
Bilindiği gibi Halide Edip Adıvar ABD’de Türkiye’deki gibi milliyetçi-vatansever yaklaşımlar içinde olan birisi değildir. Türkiye’ye döndüğünde milliyetçi yaklaşımları söz konusu çevreleri rahatsız etmiş olacak ki F. Köprülü ile birlikte onun da adına da verilen burslar kesilmek isteniyordu.
Sayın Smyth’in de gündeme getirdiği Fuat Köprülü ve Halide Edip Adıvar adına verilen bursların kesilmesinin yanlış olacağına dair paylaşımı bizler için önemlidir.
ABD’de yaşanan bu gelişmeyi Harvard Üniversitesi Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye ve Orta Doğu; Ortaçağ ve Erken Modern Araştırmalar Direktörü Tarihçi Ali Yağcıoğlu 20 Aralık 2020’de twitter hesabından duyurdu.
Ali Yağcıoğlu’nun açıklaması şöyle: “Amerika'daki Osmanlı ve Türk Araştırmaları Derneği (OTSA), bursiyerlere verdiği ödüllerden Halide Edip ve Fuat Köprülü'nün isimlerini çıkarmayı düşünüyor. Köprülü davasında, "milliyetçi tarih yazımının yapımında kilit rol oynadığı" için. Bildiğim kadarıyla Köprülü ödülünün adının kaldırılması konusunda henüz bir anlaşma veya karar yok. Umarım samimi bir tartışma ve üyeler arasında belki bir oylama olur. Fuat Köprülü'nün öncülüğünü yaptığı ilim geleneğine şahsen oturuyorum.
Bununla birlikte, Köprülü’ün bursunun veya siyasi konumunun kendilerininkiyle derinden uyumsuz olduğunu düşünürlerse ödülü geri çevirecek meslektaşlarıma da saygı duyarım.”
Aynı konuyla ilgili Karar gazetesi yayın yönetmeni tarihçi İbrahim Kiras’ta 20 Aralık 2020 tarihinde sosyal medya hesabından “Yönetiminde Türk ve Amerikalı akademisyenlerin olduğu Osmanlı ve Türk Araştırmaları Birliği (OTSA) bu alandaki çalışmalara verilen Halide Edip ve Fuat Köprülü ödüllerinin “adını değiştirmeye” hazırlanıyor. Saçma girişimin gerekçesi ise utanç verici: Fikirleri bizimkinden farklı.
Bu isimlerle ilgili problem modern Türkolojinin kurucusu Köprülü’nün “milliyetçi tarih yazımındaki kilit rolü”, ABD’deki Türkoloji çalışmalarının mimarlarından Adıvar’ın ise “Tehcirde Ermenilere sahip çıktığı halde sonradan milliyetçi çizgiye kayması”ymış.” Şeklinde bilgilendirmede bulundu.
Fuat Köprülü ve Halide Edip Adıvar’dan bu kadar rahatsızlar. “Amerika'daki Osmanlı ve Türk Araştırmaları Derneği (OTSA” derneğinde birçok Türk akademisyen de bulunuyor.
ABD’de söz konusu derneğin verdiği burslar arasında Fuat Köprülü ve Halide Edip Adıvar’ın isimlerinin çıkarılma girişimlerinden Türk kamuoyu yeterince haberdar değil.
Gönül ister ki Türk kamuoyu Ermenilerin ortaya attığı ve ABD gibi pek çok Avrupa ülkesinde bulunan bu tür dernek ve sivil toplum kuruluşlarınca alt yapısı oluşturulan ve Türk tezinin haklılığına karşı alttan alta çalışmaların yürütüldüğünü gördüğümüz gelişmelere duyarsız kalınmaz.
Türkiye’de yüzlerce üniversite, binlerce akademisyen ve binlerce tez hazırlanıyor. Ermeni tezleri karşısında Türklerin haklılığını bilimsel verilerle dünyaya kabul ettirebilen kaç akademisyen vardır merak ederiz?
Konu ile ilgili Talin Suciyan’ın “Talin Suciyan ve Modern Türkiye'de Ermeniler”[1] üzerine bir tanıtım ve değerlendirme yazısı okunabilir.
Doç. Dr. Hilal Ortaç Hanımefendinin konu ile ilgili bilgilendirmelerine teşekkür ederim.