DÜNYA SİNEMASI ÜZERİNE
Sinema, henüz yüzyıllık bir sanat türü sayılır. Dünya ve insan bugün kamera karşısında. Yeryüzü yumak yumak olmuş her türlü yaşamıyla çok boyutlu, anlamlı, büyülü ve değişken film seti platosu ve dekoruna dönüştü sanki.
Fransız Auguste ve Luise Lumiere 1895’ te “cinematographe” adlı aygıtı geliştirmeseydi; 1897’de Fransız yönetmen Georges Mellies ve 1903’te ABD’li Sinemacı Edwin S.Porter sinema dilini keşfedip beyaz perdeye yansıtmamış olsaydı; insanlık, günlük hayatın içinde kendisini bu kadar etkileyen başka bir sanat türünü bulabilir miydi acaba?
Sinema sanayi Fransa’da (Paris) doğdu. Georges Melies, 1896’da Avrupa’nın ilk film stüdyosunu kurdu. Sinema, zaman içinde İtalya, Almanya, İngiltere, Rusya, Amerika, Brezilya, Meksika, Hindistan, Mısır ve Çin’e yayıldı. Stüdyo, anlatım ve seneryo teknikleri ortaya çıktı.
Geçmiş yıllarda klasik dram, komedi, epik, romantizm, santimental, aşk, trajedi, macera, fantastik türü filmlerin çokça görüldüğü beyaz perdede son yıllarda evren, uzay ve insanlığın geleceği konulu filmler çekiliyor.
Geçmiş yıllardaki Hollywood ve Avrupa filmleri, birer nostalji olarak yetişkin dünya kuşağının belleğinde kaldı.
Bir fikir vermek üzere; bu nostaljik filmlerden sinema tarihçileri ve dünya kamuoyu tarafından en çok beğeni kazananlar; orijinal isimleri ve başrol oyuncularıyla birlikte şu şekilde sıralanıyor :
The Return (Vladimir Garin, Ivan obronravov), Letter (Bette Davis), Ben-Hur (Charlton Heston, Jack Hawkins), Gone With The Wind (Vivien Leigh, Clark Gable), How Green Was My Valley (Walter Pidgeon, Maureen O´hara), Der Blaue Angel (Marlene Dietrich), Cleopatra (Elizabeth Taylor), Richard Burton), Spartacus (Kirk Douglas, Jean Simmons), Avare (Raj Kopar, Nargis), To Sir With Love (Sidney Poiter), The Best Years of Our Lives (Myrna Loy, Dana Andrews, Virgina Mayo), My Fair Lady (Audrey Hepburn, Rex Harrison),Broken Arrow (James Steward, Jeff Chandler, Debra Paget), River Of No Return (Marily Monroe), Viva Zapata (Marlon Brando, Anthony Quinn), Casaplanca (Humprey Bogard, Ingrid Bergman), Johnny Guitar (Joan Crawford, Starling Hayden), Shane (Alan Ladd, Jack Hawkins), Citizen Kane (Orson Welles ), On The Waterfront (Marlon Brando, Karl Marlden, Rod Steiger, Eva Maria Saint), From Here To Eternity (Burt Lancester, Montgomery Cliff, Deborah Kerr, Donna Reed), A Place In The Sun (Montgomery Cliff, Elizabeth Taylor, Shelley Winters), Awara (Raj Kapoor, Nargis), Love Story (Ali MacGraw, Ryan O´neil), Love Is A Many Splendored Thing (William Holden, Jennifer Jones), Rebel Without A Cause (James Dean, Natalia Wood, Sal Mineo), East Of Eden (James Dean, Julie Harris), Giant (James Dean, Elizabeth Taylor, Carrol Baker), The Fatest Gun Alive (Glenn Ford, Broderick Crawford), Splendor In The Grass (Natalia Wood, Warren Beatty), Doctor Zhivago (Omar Sharif, julie Christie, Geraldine Chaplin,Rod Steiger, Alec Guinness), The Birds (Tippi Hedran, Rod Taylor), Psycho (Anthony Perkins, Janet Leigh), Ryan’s Daughter (Robert Mitchum, Sarah Miles, John Mills), Million Dolar Baby (Hilary Swank, Clint Eastwood), Aviator (Leonardo di Capri, Cate Blanchett), Ray (Jamie Foxx, Regina King), Ocean’s Twelve (Catharina Zeto Jones, Julia Roberts, Brad Pitt, George Clooney), Closer (Julia Roberts, Jude Law), Finding Neverland (Johnny Deep, Kate Winslett), Brave Heart (Mel Gibson), The Interpreter (Nicole Kidman), Kingdom Of Heaven (Orlonda Bloom, Eva Green), Gladator (Russel Crowe, Josquin Phoeix), Crash (Sandra Bullock), Titanic ( L.De Capri), The Island (Ewan Mcgregor, Scarlett johnsonsson), Babel (Brad Pitt, Kate Blanchett), A Good Year (Russel Crowe, Mitchell Mullen), The Vicker Man ( Nicolas Cage, Ellen Burstyn), The Reaping (Hilary swank), The Brave One (Jodie Foster), The Invasion (Nicola Kidman), Lions For Lambs (Robert Redford, Meryl streep), Elizabeth, The Golden Age (Cate Blanchett), American Gangster (Denzel Washington, Russel Crowe), John Rambo, Rocky (Sylvester Stallona), The Bucket List (Jack Nicholson, Morgan Freeman), The Day The Earth Stood Still (Jennifer Connelly, Keanu Reeves), Yesterday’s Children (Jane Seymour) , Gran Torina (Clint Eastwood), Doubt ( Merly Streep, Amy Adams), The Reader ( Kate Winslet) , Milk (Sean Penn), The Visitor (Richard Jenkins).
Dünya sinema tarihinin unutulmaz başrol oyuncuları şu isimlerden oluşuyor:
Rudolf Valentino, Greta Garbo, Mary Pickford, Charlie Chaplin, Douglas Fairbank, Clara Bow, Clark Gable, Gene Tierney, Vivien Leigh, Linda Darnell, Hedy Lamarr, Zsa Zsa Gabor, Eleanor Parker, Lana Turner, Marlene Dietrich, Ginger Rogers, Bette Davis, Rita Hayworth, Susan Hayward, Ava Gardner, Doughles Fairbank, Debra Paget, Jean Simmons, Steve Mc Queen, Simone Signoret,Olivie de Havilland, Esther Williams, Vincent Price, Peter Cushing, Marilyn Monroe, Joan Crawford, Audrey Hepburn, Henry Fonda, Mel Ferrer, Vittrio Gassman, Carrol Baker, Doris Day, Virgina Mayo, Joan Collins , Ronald Reagan, Lauren Bacall, Ingrid Bergman, Charlton Heston, Sophia Loren, Vittorio De Sica, Deborah Kerr, Robert Taylor, John Derek, Bo Derek, Ricardo Montalban, Errol Flyn, Sarah Miles, Staward Granger, Robert Ryan, Katherine Hepburn, John Wayne, Gary Cooper, James Mason, Howard Keel, Jane Powell, Kirk Douglas, Curd Jurgens, Randolph Scott, Johnny Weissmuller, Van Johnson, Kim Novak, Jennifer Jones,William Holden, Jayne Mansfield, Elke Sommer, Raymond Massey, Charleston Laughton, Laurence Oliver, Rex Harrison, Van Heflin, Bob Hope, David Niven, John Payne, Orson Welles, Michele Morgan, Maria Schell, Maxmillan Schell, Ann Margret, Joanne Woodward, Ursula Andress, Jack Palance, Eva Maria Saint, Shelley Winters, Yul Brainer, Peter Ustunov, Marcello Mastroianni, Silvana Mangano, Victor Mature, Richard Burton, Anthony Perkins, Tony Curtis, Natalia Wood, Jean Gabin, Silvana Mangona, Frank Sinatra, Janet Leight, Anita Ekberg, Judy Garland, Fred Astaire, Karl Marlden, Peter O´Toole, Barbara Stanwyck, Starling Hayden, Maureen O´hara, Lex Parker, Elwis Presley, Marlon Brando, Rod Taylor, Rod Steiger, Rock Hudson, Rex Harrison, Ali Mcgraw, Sean Penn, Victoria Principle, Shirley Maclaine, Tippi Hedren, Jack Hawkins, James Steward, Donna Reed, Glenn Ford, William Hurt, Oliver Stone, James Dean, Romy Schneider,Natalia Wood, Robert Mitchum, Richard Widmark, James Cagney, Montgomery Clift, Spencer Tracy, Lauren Bacall, Faye Dunaway, Sean Connery, Roger Moore, Dirk Bogard, Roger Moore, Terry Moore, Pier Angeli, Robert Redford, Charles Bronson, Jack Lemmon, Arthur Kennedy, Dan Durya, Eddie Murfy, Fred McMurray Laurel-Hardy, Toto, Norman Visdom, Raj Kapoor, Nargis, Gina lollobrigida, Jean-Paul Belmondo, Brigitte Bardot, Claudia Cardinale, Diana Dors, Henry Fonda, Dean Martin, Jerry Lewis, Jane Fonda, Faye Dunaway, Rossana Brazzi, Rory Calhoun, Edward G.Robinson, Joan Fountain, Gregory Peck, Alex Guiness, Lee Marvin, Paul Newman, Broderick Crawford, Alan Ladd, Ernest Borgnine, Martine Carol, Sidney Portier,Anthony Quinn, Bing Crosby, Burt Lancester, Jeff Chandler, Jeanne Moreau, Cornel Wilde, Humprey Bogard, Omar Sharif, Tippi Hedren, Laurence Harvey, Michel Morgan, Grace Kelly, William Holden, Jennifer Jones, Elisabeth Taylor, Linda Evans, Julianne Moore, Alain Delon, Catherine Deneuve, Mel Gibson, Tom Hanks, William Shatner, Leonard Nimoy, Dustin Hoffman, Anthony Hopkins, Al Pacino, Robert Wagner, Robert De Niro, Clint Eastwood, Gene Hackman, Susan Sarandon, Micheal Douglas, Annette Bening, Richard Gare, Kathleen Turner, Warren Betty, Julia Robets, Robert Di Nero, Kevin Costner, Tom Cruise, Sharon Stone, Mary McDonnell, Arnold Schwarzenegger, Julie Roberts, Jane Seymour,Sylvester Stallona, Jack Nicholson, Jessica Lange, Demi Moore, Jon Voight, Michelle Pfeiffer, Kewin Spacer, Nicolas Cage, Antonia Banderas, Christopher Lambert, Morgan Freeman, Harrison Ford, Catherine Zeta-Jones, Jodie Foster, Matt Damon, Julianne Moore, Cate Blanchett, Hilary Swank, Meryl Streep, Sandra Bullock, Sean Penn, George Clooney, Tom Cruise, Nicola Kidman, Chuck Norris, Russel Crove, Brad Pitt, Leonardo Di Capri, Clive Owen, Hilary Swank, Salma Hayek, Karen Allen, Penelope Cruz, Kate Hudson, Helen Mirren, Charlotte Rampling, Keanu Reeves, Jude Law, Katie Holmes, Meg Ryan, Sienna Miller, Kim Kardashian, Sarah Jessica Parker, Elizabeth Hurley, Jennifer Ariston,Joan Allen, Angelina Jolie.
Türkiye’ye sinema 1920’li yıllarda girdi: "Ateşten Gömlek", "İstanbul Sokakları" ve "Bir Millet Uyanıyor" ilk Türk filmleridir. Türkiye’de başlangıç yıllarında sinema pazarını Avrupa ve Hollywood filmleri doldurdu.Yeşilçam Sineması’nın doğuşu 1950’den sonra gerçekleşti. İlk Türk film yönetmeleri Lütfü Akad, Metin Erksan, Halit Refiğ, Ertem Göreç, Duygu Sağıroğlu, Nevzat Pesen ve Memduh Ün’ dür.Türk sineması, tiyatronun öncülüğünde gelişme sağladı.
Türk Sinemasına; Muhsin Ertugrul Cahide Sonku, Avni Dilligil, Ismail Dümbüllü, Vahi Öz, Yıldırım Gökçer, Turhan Seyfioglu, Ayhan Işık, Belgin Doruk, Muzaffer Tema, Savaş Dinçel, Neriman Köksal, Orhan Günşiray, Sadri Alışık, Yılmaz Güney, Erol Taş, Öztürk Serengil, Kemal Sunal, Müşfik Kenter, Eşref Kolçak, Fikret Hakan, Göksel Arsoy, İzzet Günay, Cüneyt Arkın, Cihan Ünal, Çolpan İlhan, Tarık Akan, Tanju Gürsu, Hale Soygazi, Türkan Şoray, Fatma Girik, Hülya Koçyiğit, Filiz Akın, Selda Alkor, Münir Özkul, Şener Şen gibi çok sayıda sanatçı katkı yaptı.
Gizemli dünya sineması, teknolojinin, televizyonun, sosyal medyanın ve diğer teknolojik yeniliklerin yükselişine karşın günümüzde populerliğini koruyor.
Sinema sektörü; senaryosu, yönetmeni, oyuncu kadrosu ve figuranı ile şimdi değişim sürecini yaşıyor. Sinema filmi yapımcıları ve senaryo yazarları günümüzde yeni arayışlar içindeler.
Sektör, ekonomik katma değeri çok yüksek bir kültür, sanayi ve ticaret alanı olma konumuna sahip.
Dünya sinema sanayinin geleceği ne olacak?
Gelecek yüzyılda ihtimal ki uzaydaki diğer bilinmeyen dünyalarda da film çekimleri başlayacak…
Bazı toplum bilimciler, sinema sanatının bilim ve teknoloji karşısında eski romantik duruşunu kaybettiği görüşünde. Bu görüşe katılan sinema tarihçileri ve yazarları var. Ne var ki sinema, televizyon dizileriyle ortaklaşa işlevini ve etkinliğini bütün görkemiyle sürdürüyor.
Sinema; uzay çağı’na ayak basan dünyaya, klasik, romantik ve modern sinema akımlarının yanı sıra artık bilim kurgu filmleri de sunuyor. İnsanlık, her zamanki gibi, yeni yüzyıllarda da temaşa edilecek güzel olaylara ve dinlenecek gizemli yeni öykülere ihtiyaç duyacak.
Sinemanın, edebiyat, tiyatro ve opera ile birlikte dünyada mutluluğun ve kalıcı barışın gerçekleşmesinde ne ölçüde rolü oldu?
Yine de sinemanın insanlığa anlatacağı sevgi dolu daha çok şey var galiba.
Önder Gürcan