1894 YILI MANİSA MEKTEB-İ İDADİSİNDEN HABER VAR!
Elimizdeki arşivlerde bir konuyu ararken 30 Mart 1894 tarihli Servet-i Funun Mecmuasının bir sayfası dikkatimizi çekti. Sayfanın orta yerlerinde, çok iyi bakılmadığı takdirde dikkat çekmeyecek bir başlık vardı. “Mağnisa Mekteb-i İdadisi”, altında neler yazdığı merakı ile okumaya başlayınca bizim tabirle “LİSE”mizin geçmişi hakkında bazı güzel bilgilere ve o günleri anlatan bazı satırlara rastladık.
Manisa Lisesi olarak kabul ettiğimiz bu güzide okulun temeli 1885 yılında atılıyor. 1887 Yılında açılışı yapılıyor. Okul zamanına göre iyi bir eğitim ve eğitimciler ile güzel öğrenciler yetiştiriyor. Öyle ki 1945 yılında ortaokul dönemi kapanıp liseye döndükten sonra M. Çağatay Uluçay gibi güzide öğretmenler o tarihlerde lisenin kendi matbaasında neşriyat bile yapıyorlar. Bir süre dayanabildikten sonra 1958 yılında içinde çıkan bir yangından dolayı tahrip oluyor ve sonrasında yıkılıyor.
İşte bu bina yapıldıktan sonra da çeşitli sebeplerden ötürü problemler yaşıyor, tadilatlar geçiriyor, ayakta tutulmaya çalışılıyor. Paylaştığımız 1894’e ait bu yazıda lisenin fiziki durumu tarif ediliyor. Katların durumu ve yerleşim planının izahı yapılıyor. Bulunduğu alanın neresi olduğu ve binada çatıdaki problemden dolayı meydana gelen hasar dahi anlatılıyor.
Yazının aslının fotoğrafı ile birlikte yaptığımız çevirisi ve sadeleştirilmiş halini de paylaşıyoruz.
MAĞNİSA MEKTEB-İ İDADİSİ
Mağnisa Mekteb-i İdadi-i Mülkiyesi bu yolda inşa olunan vilayet mekatibinin hemen ilk açılanıdır. Binaenaleyh zaman tesis ve inşası bundan on sene evveline yani eyyam-ı Ferhunde iştimal Hazret-i şehriyâriye tesadüf eder. Mektep leyli olmak ihtimaliyle inşa edildiğinden hariçte ocak, mekteb dâhilinde yatakhanelerde yapılmıştır. Bina iki kattır. Alt katta sınıflar, üst katta yatakhaneler ile müdür ve muallimin odası bulunur. Alt katta beş sınıf bir hamam, hamamın ocağı vardır. Üst katta dört yatakhane, üç idare odası bir resimhane, bir cami-i şerif, iki daha muallim odası vardır. Elyevm talebesi yüz yirmi neferdir. Mektebin inşaasına yedibin lira kadar meblağ sarf olunmuştur ise de çatısı yerli kiremidi ferş edilmek üzere yapıldığı halde sonra fırının kiremidinin ferş edilmesi ve meylin müsait olması nüzul eden baranın duvarlara neşf ederek birçok mahallin harab olmasına sebebiyet vermektedir. Mekteb bir kasr-ı kadim arsası üzerindedir. Mevki-i latife, letafet-i şehre piraye bahşeder. Belediye tarafından mekteb bağçesinin tezyini için münasib maaşla bir bağçevan tayin olunmuştur. Şu kadar ki suyun galatı hesabıyla emr-i tezyin hiz ara’i husul olamamıştır. Bu hususu çaresiz olmak üzere mekteb havlusunda bir su kuyusu hafrine teşebbüs edilmiş ise de henüz ikmal olunmamıştır.
Mekatib-i kurranın ıslahı emrinde cânib-i âli cenâb-ı vilâyetpenâhîden vaki olan teşebbüsat-ı muhassin gayatın bir neticesi olmak müdir-i mekteb Namık Beyin eser-i himmet ve gayretiyle mektebde bir darulmuayyin-i ibtidai küşad edilmiş ve bilazat ibzal-i himmet olunarak ve bu hususda sair muallimin efendilerin dahi hizmet-i maarifperverileri lahik olarak kurra-i eimmesine usul-u cedide-i tedrisiye talim ve tefhim edilmekte bulunmuştur.
MANİSA MEKTEB-İ İDADİSİ (Sadeleştirilmiş)
Manisa Mekteb-i İdadi-i Mülkiyesi vilayet okullarının hemen ilk açılanıdır. Binaenaleyh zaman tesis ve inşası bundan on sene evveline yani Padişah Hazretlerinin mesut ve güzel günlerine tesadüf eder. Mektep yatılı olmak ihtimaliyle inşa edildiğinden dışarıda ocak, mektep içinde yatakhaneler de yapılmıştır. Bina iki kattır. Alt katta sınıflar, üst katta yatakhaneler ile müdür ve muallimlerin odası bulunur. Alt katta beş sınıf bir hamam, hamamın ocağı vardır. Üst katta dört yatakhane, üç idare odası bir resimhane, bir cami-i şerif, iki tane daha muallim odası vardır. Bugün talebesi yüz yirmi öğrencidir. Mektebin inşaasına yedibin lira kadar meblağ sarf olunmuştur ise de çatısı yerli kiremidi döşenmek suretiyle yapıldığı halde sonra fırının kiremidinin döşenmesi ve meylin müsait olması yağan yağmurun duvarlar tarafından emilmesi birçok mahallin harap olmasına sebebiyet vermektedir. Mektep bir eski saray arsası üzerindedir. Güzel mevki, şehrin güzelliklerine daha çok süs katmaktadır. Belediye tarafından mektep bahçesinin süslenmesi için uygun maaşla bir bahçıvan tayin olunmuştur. Şu kadar ki suyun çok değerli olması hesabıyla, süsleme emri bir türlü gerçekleşememiştir. Bu hususu çaresiz olmak üzere mektep havlusunda bir su kuyusu açılması için çalışmaya teşebbüs edilmiş ise de henüz tamamlanamamıştır.
Köylerdeki mekteblerin ıslahı emrinde yüce valilik makamı tarafından ortaya konulan güzelleştirme teşebbüsleri gayelerinin bir sonucu olarak mektep müdürü Namık Bey’in yardım ve gayretlerinin bir eseri olarak, mektepte bir darulmuayyin-i ibtidai (ilkokul) açmak istenilmiş ve bilazat hiçbir yardım esirgenmeyerek bol bol harcanmış ve bu hususta diğer muallim efendilerin dahi eğitim perverliklerine ek olarak, köylerin imamlarına yeni eğitim ve öğretim metotları konusunda anlatımda bulunulmuştur.
Erkan AKBALIK