~~Göç Yolunda
Kavimlerin, toplu olarak hacimli bir şekilde yer değiştirmeleri dünya tarihinde ve ilgili coğrafyalarda farklı değişikliklere yol açmıştır.
Asya Kıtasında, Hunların güçlü rakipleri olan Yüeçiler bulunuyordu. Hun’lar M.Ö II. yüzyılda Yüeçileri yendiler, bu yenilgi üzerine onlar, Batı Türkistan’a göç ederek geldiler ve neticesinde bu bölgede kavimlerin düzenleri alt üst oldu, yeni yapılanmalar oluştu.
Asya coğrafyasında çeşitli boy ve toplulukları Hun Devletinde içinde birleştiren Mete Han idi. Hunlar, M.Ö. 220 yılından itibaren, başkenti Orhun olan bir imparatorluk meydana getirdiler. Onlarınn batı’da Yüeçiler, doğuda ise Tunguzlar diye anılan güçlü rakipleri vardı. Tunguzlar bir protomoğol kavmi idi. Proto kelimesi ilk, öncü anlamındadır. Türkler ile Moğollar asırlarca iç içe yaşamışlardı. Mete, öncümoğolların devletlerini dağıttı onları güçsüz bıraktı, fakat bu yenilgiyi Moğol kavimleri unutmadı ve hep hafızasında taşıdı.
Bu topraklardaki mücadele ve savaşlar, çeşitli boy ve kavimlerin birbiri içinde karışmasına sebep oldu. Hunların izin vermediği yerlere yabancı kavimler istedikleri gibi gelip yerleşemezlerdi. Bazı boylar- kavimler, birliği sağlayan güçlü devletin himayesinde kalıp onlarla birlikte oldular.
Türkler, Elbette ki güneydeki komşuları Çin ile de hep mücadele halinde idiler.
Bir zaman sonra kuraklık ve kıtlığın de etkili olmasıyla da, Hunlar M.S 50 yıllara doğru güçten düştüler. Gittikçe güçlenen Moğol kökenli özellikleri barındıran Sienbiler, Hunlarla mücadele ettiler. Çinliler onları koruyup, desteklediler, her öldürülen Hunlunun başı için ödül verdiler. Çin ile yapılan savaşta Hunlar başarısız oldu. Sienbiler M.S 91 yılında Orhun Bölgesini Hunların elinden aldılar, bu yenilgiyle Hunlar ilk defa bulundukları topraklardan itildiler ve batıya doğru yöneldiler. Kaynaklarında 100 bin obanın Türkistan’a göçtüğü belirtilir. Bir kısım Hunlar ise Sienbilerle uyuşma ve beraber yaşama yolunu seçmişti. Bu savaşlardan sonra ise çeşitli Türk, Moğol boy ve kavimlerinin birlikte iç içe yaşamaya başlayıp, üstün olanın hâkimiyetini kabullendiler. Bu başarılarla, ilkmoğol kavimlerin batıya doğru yönelişleri başlamış oluyordu ve ileri zamanlarda ise, Cengiz Devletinin batıya yönelmesi üst seviyeye ulaşmıştı. Asya’daki Sienbiler ve Hunların birlikteliğinden sonraları Toba- Topa denilen ve Türk olarak nitelenen bir devlet tarih sahnesine çıktı. Her ne kadar Öncümoğollar ile Türkler beraber hareket etse de aile ve sosyal düzenleri farklı idi. Birlikte yaşama ve kaynaşma bazen belirli etkileşimler, değişimler sağlamaktaydı. Ayrı kültürleri olanlar kendi farklılıklarını belirli çizgilerde muhafaza ettiler.
Savaşlar, bazen kavimleri ve ırkları yerlerinden edebilmektedir. Türk milleti yalnız savaşlarla değil kıtlık, ülkü birliği sebepleriyle de göçlerde ve yer değiştirmelerde bulunmuştur. Yoğun ve kontrolsüz göç almalar ise işin dikkate alınması gereken diğer boyutudur. Tarihi seyri içinde büyük göç ve birleşmelerin çeşitli sonuçları sonraları ortaya çıkabilmekte, birbirlerine uyum sağlama her zaman mümkün olmamakta ve neticelerini uzak zamanlara taşıyabilmektedir.
Celil Altınbilek 04.03.2019