ÖZBEK/TÜRK MESELESİ
ÖZBEK/TÜRK MESELESİ BİR ÖZBEK ROMANCISININ KALEMİNDEN (1978
01 Aralık 2012 - 00:44
ÖZBEK/TÜRK MESELESİ BİR ÖZBEK ROMANCISININ KALEMİNDEN (1978) * * *
- - Özbek yazarı Pirimkul Kadirov (doğ. 1928)'un Sovyet döneminde yayımlanmış olan "Yulduzlı Tünler" (Yıldızlı Geceler, 1978) romanı Babur Şah'ın hayatını konu olarak alır, ancak bu roman bir çok konuda resmi Sovyet ideolojisine bir başkaldırıştır. Onlardan biri de Lenin ve Stalin'in Türkleri boylarına göre etnik milletlere bölmüş olmasıdır. Yazar Pirimkul 15. yüzyıl sonu ve 16. yüzyıl başındaki bir olay anlatır gözükerek, Sovyetlerin bu parçala böl siyasetinin nasıl Türk boylarında bir kafa karışıklığı yarattığına çok güzel gönderme yapar. Ben bu romanı başka Özbek ve Kazak romanları gibi doktora eserimde incelemiştim.
* Romanda aşağıdaki çok ilgi çekici sahne ve tartışma yer alır. Babür Şah'ın saray şairi ve tarihçisi Muhammed Salih ile Deşt-i Kıpçaktan gelmiş iki Özbek aşiret (uruğ) başkanı Kamberbiy ve Köbekbiy arasında Türk ve Özbek terimleri konusunda şöyle tartışma g
elişir:
M. SALİH: Hürmetli Kamberbiy, ben bir Özbek Türküyüm.
KAMBERBİY: Ükelalık yapma, Özbek ayrıdır, Türk ayrıdır.
M. SALİH: Neden ayrı olsun? Özbekler arasında şöyle atasözü var "Benim vatanım Türkistan'dır!" buna ne dersiniz?
KÖBEKBİY: Hoppala, bu şair bizim Türkistanımızı Türklere vermek istiyor!
M. SALİH: Aman efendim Köbekbiy, Türkistan sözünün anlamını anlayınız: Türkistan demek Türklerin yurdu demektir.
KÖBEKBİY: Sen ne demek istiyorsun? Biz Rum eli Türklerinden mi kopmuşuz?
M. SALİH: Hayır efendim, bu böyle değil! Maveraünnehir Türkleri Rum eli Türklerinden birkaç yüzyıl önce bu vadileri geliştirdiler. Lütfen Semerkand'ın şehir duvarlarının çevresindeki tepelere bir bakınız. Bin yıl önce orada Afrasyap adlı şehir vardı. Afrasyap (Alp Er Tonga) maveraünnehir Türklerinin efsanevi kahramanıdır.
KAMBERBİY: Bu şair Özbeklerin ekmeğini yiyor, ama Türkleri göklere çıkarıyor!
M. SALİH: Saygıdeğer Kamberbiy, Özbek, Türkmen, Kazak, Kırgız... bilmiyor musunuz, bunların hepsi Türk halklarıdır? Aynı atanın çocukları gibi, toprağımız bir, dinimiz bir, tarihimiz bir...
- - - - - - - -
Yorum: 1978'lerin Sovyetler Birliği içindeki durumu düşünseniz, bu satırları yazmak büyük bir cesaret işiydi! Yazar Pirimkul o günün şartları içinde Özbeklik/Türklük meselesini anlatmaya çalışıyor 16 yüzyıldaki bir olayı bahane ederek... Tabii, yukarıdaki gibi bir tartışma metni yazarın kendi kafasından kurgulanmıştır... Timur
Kaynak: Pirimkul Kadirov, "Yulduzli Tünler", ŞARQ YULDUZI (Taşkent), No. 5 (1978). / Bu roman Ahsen Batur çevirisinde Türkçeye de çavrilerek yayımlanmıştır.
M. SALİH: Hürmetli Kamberbiy, ben bir Özbek Türküyüm.
KAMBERBİY: Ükelalık yapma, Özbek ayrıdır, Türk ayrıdır.
M. SALİH: Neden ayrı olsun? Özbekler arasında şöyle atasözü var "Benim vatanım Türkistan'dır!" buna ne dersiniz?
KÖBEKBİY: Hoppala, bu şair bizim Türkistanımızı Türklere vermek istiyor!
M. SALİH: Aman efendim Köbekbiy, Türkistan sözünün anlamını anlayınız: Türkistan demek Türklerin yurdu demektir.
KÖBEKBİY: Sen ne demek istiyorsun? Biz Rum eli Türklerinden mi kopmuşuz?
M. SALİH: Hayır efendim, bu böyle değil! Maveraünnehir Türkleri Rum eli Türklerinden birkaç yüzyıl önce bu vadileri geliştirdiler. Lütfen Semerkand'ın şehir duvarlarının çevresindeki tepelere bir bakınız. Bin yıl önce orada Afrasyap adlı şehir vardı. Afrasyap (Alp Er Tonga) maveraünnehir Türklerinin efsanevi kahramanıdır.
KAMBERBİY: Bu şair Özbeklerin ekmeğini yiyor, ama Türkleri göklere çıkarıyor!
M. SALİH: Saygıdeğer Kamberbiy, Özbek, Türkmen, Kazak, Kırgız... bilmiyor musunuz, bunların hepsi Türk halklarıdır? Aynı atanın çocukları gibi, toprağımız bir, dinimiz bir, tarihimiz bir...
- - - - - - - -
Yorum: 1978'lerin Sovyetler Birliği içindeki durumu düşünseniz, bu satırları yazmak büyük bir cesaret işiydi! Yazar Pirimkul o günün şartları içinde Özbeklik/Türklük meselesini anlatmaya çalışıyor 16 yüzyıldaki bir olayı bahane ederek... Tabii, yukarıdaki gibi bir tartışma metni yazarın kendi kafasından kurgulanmıştır... Timur
Kaynak: Pirimkul Kadirov, "Yulduzli Tünler", ŞARQ YULDUZI (Taşkent), No. 5 (1978). / Bu roman Ahsen Batur çevirisinde Türkçeye de çavrilerek yayımlanmıştır.
FACEBOOK YORUMLAR