Osmanlının Kısa Tarihi

Bu “asırlık koca çınar” geçtiğimiz Şubat ayında fani hayata gözlerini yumdu ve arkasında devasa bir külliyat bıraktı. Bu külliyatın neredeyse tamamı İngilizce başta olmak üzere çeşitli yabancı lisanlarda kaleme alınmıştı. Osmanlı Devleti’nin Kısa Sosyal Tarihi Türkçe'ye kazandırılan eserlerden biri oldu.

 

MUKAYESELİ VE YANSIZ PERSPEKTİFLER

Karpat, pek çok çalışmasında olduğu gibi, bu eserinde de sıra dışı açıklamalar ve izahlar getirmek suretiyle Osmanlı tarihine yönelik öne sürülen sürgit yaklaşımların dışına çıkmaktadır. Dile getirilen fikirler bazı yönleriyle orijinal olmakla beraber, Osmanlı tarihçiliğinde yürüyen araştırmacılar için yeni kapılar ve paradigmalar aralamaktadır. Daha kısa ve öz ifadesiyle söyleyecek olursak; hoca yine “ezber bozmaktadır.” Kitap bir giriş ve altı bölümden oluşmaktadır. Başlığından anlaşılacağı gibi, Karpat, Osmanlı tarihinin bu kesitine icmali bir bakış atmakta ve konunun ana hatlarını belirlemekle beraber, çok ilginç ayrıntılara değinmeyi de ihmal etmemektedir. Dolayısıyla, okuyucu Osmanlı merkez yönetimi ve padişah başta olmak üzere üst düzey bürokrasisinden aşina olduğu şahıs ve olguları görmekle beraber, Lübnan, Filistin, Halep, Mısır ve Balkanlarda öne çıkan yerel otorite ve olguları da aynı anda kavramakta ve merkez-çevre arasında mukayeseli ve yansız perspektifler edinebilmektedir.

Klasik dönem diye nitelendirilen XVI. yüzyılın sonuna kadarki sürece dair Osmanlı devlet ve toplumunun üç ana aksına vurgu yaparak başlayan eser, bu üç unsurun ve onları çevreleyen sosyo-politik yapının sonraki üç asırlık süreçte yaşadığı dönüşüm ve transformasyonu kendi iç dinamiklerine ilaveten dış tesirler bağlamında ele almakta ve bu diyalektik sürecin pozitif ya da negatif yönlerini teşrih etmektedir. Osmanlı tımar sistemi ve onun üzerinde yükselen sipahi yapılanmasına ilaveten, toplumsal güçler arasında bir denge ve ahenk tesis eden vakıf müessesesinin işleyişi ele alınmak suretiyle klasik dönemin evirildiği ana hatlar çok açık bir surette işlenmektedir. İşte bu üç aks üzerinde yaşanan değişimin esasına odaklanan Karpat, Osmanlı bürokrasisindeki merkez ve taşra dengesinin değişimini merkez bürokrasisi ve âyânlar arasındaki uyum ya da çelişki uzantılarıyla okumakta ve ilginç çıkarımlar yapmaktadır. Osmanlı kenti, ticari hayatı, demografi, bürokrasi ve Tanzimat dönemine eğilen yazar, Osmanlı modernleşmesini “başarısız” ve “işlevsiz” hale getiren merkez bürokrasinin “tahakkümcü” ve “yok edici” tavrını eleştirmektedir.

Kaynak:https://www.yenisafak.com/hayat/hoca-yine-ezber-bozuyor-3470862