MOTİVASYON 3.0

MOTİVASYON 3.0

                Daniel Pink, Drive adlı eserinde eğitim, ekonomi, siyaset ve bilimum alanlarda uygulanmaya başlayan “Motivasyon 3.0” sistemini ele almıştır.

1949 yılında Amerika’da bilim insanı Harlow tarafından ortaya atılan ve Deci tarafından geliştirilen bu sistem günümüzde oldukça önemli bir yere sahiptir.

İnsanların robotlara dönüştürüldüğü “Motivasyon 2.0” modelinin yaratıcılık ve buluşsal zekayı yok ettiğinden hareketle farklı metodların denenmesi gerektiği tezinden hareketle bu sistem 20. Yüzyılın ortalarında geliştirilmiştir.

Dünya üzerinde insanların uğraştığı mesleklere bakıldığında bunlar ya “Buluşsal” veya “Mekanik” işlerdir. Örneğin, bir kasiyer, gün boyunca aynı şeyi defalarca tekrarlar. Yada bir fabrika işçisi belli sayıda ürünü belli sürede yapmak zorundadır. Bu işler mekanik işlerdir. Ressamlık, yazarlık, mimarlık gibi işler ise yaratıcılık gerektirdiğinden  buluşsal işlerdir.

Gün geçtikçe mekanik işlerde çalışan sayısı azalmaktadır. Örneğin bugün ABD nüfusunun %70 buluşsal işlerde çalışırken %30 mekanik işlerde çalışmaktadır. Bunun nedeni robot teknolojisinin gün geçtikçe yaygınlaşmasıdır.

Buluşsal işlerde çalışanların motivasyonunu sağlamak için ise ödül ve ceza sistemini yani “Motivasyon 2.0”ı kullanmak buluşsal zekayı baltalamakla neticelenmektedir. Bunun yerine kullanılacak sistem ise içsel motivasyonu yani başarıyı destekleme ve hedef göstermek olmalıdır. Eğitimde de aynı şekilde uygulanabilmektedir.

1990 yılının başında faaliyete geçen Microsoft Encarta adlı internet tabanlı ansiklopedi, Microsoft tarafından maddi olarak destekler esirgenmemiştir. Ayrıca en iyi analizciler, makale yazarları, bilim insanlar bu ansiklopedi için çalışmaya başlamıştır. Aynı dönemde ise sadece iyi vakit geçirmek ve bilgi paylaşımında bulunmak için bir araya gelen kişilerin oluşturduğu bir ansiklopedi faaliyete geçer.

Peki, Microsoft’un maddi gücü karşısında tutunması çok zor gibi gözüken bu ansiklopediye daha sonra ne oldu?

İyi vakit geçirmek için bir araya gelenlerin oluşturduğu ansiklopedi 2000’li yılların başında 160 ülkede faaliyet gösteren Wikipedia adlı ansiklopediydi. Microsoft ise aynı yıllarda fişini çekmek zorunda kalmıştır. İşte bu olay bazı şeyleri değiştirmiş, ödül ve cezanın başlı başına başarıda etkisinin olmadığı vurgulanmıştır.

İçsel motivasyonun önemini kavrayan bazı işletmeler iş yerlerinde değişikliğe gitmiş ve çalışanlarını kontrollü serbestliğe yönlendirmiştir. Buluşsal işlerde bu sistem önemli ölçüde başarıyı getirmiştir. Başarı yakalayan iş yerleri çalışanlarına çeşitli sürprizlerle desteklemiş ve motivasyonun kaybolmamasını sağlamıştır.

Buluşsal meslekler ve bazı ayrıcalıklı işlerde yaratıcılığın artması için ortamların düzenlenmesi gerekmektedir. Yapılan iş için belli bir ödülü öne sürmek buluşsal zekayı zedeler. Örneğin, en hızlı şekilde on adet resim çizene en yüksek miktarda para verilecektir, dendiğinde herkes kaliteden ödün vererek çalakalem resimler ortaya koyacaklardır.

İngiltere’de at arabası süren soylular bu iş için para almazlar çünkü yaptıkları iş soylulara özeldir ve onları ayrıcalıklı kılar. Para teklif edildiğinde ayrıcalık kalkar ve sıradan işçilerin yaptığı işe dönüşür, bu da onların gururunu incitir. Yani bu ve benzer örnekler gösteriyor ki ödül ve ceza başlı başına başarıya götüren bir sistem değildir.

Ülkemizin eğitim sisteminde bu yöne doğru ilerleme kaydedilmektedir.  Umulur ki yakın bir gelecekte buluşsal zekaya yönelik eğitim sistemi tam olarak yerleşir ve ülkemize yararlar getirir.

Ramazan BARDAKÇI