Yusuf Mesut KİLCİ Yazdı: MAHALLİ İDARE (Yerel Yönetim)

                                                 MAHALLİ  İDARE (Yerel Yönetim)

     Mahalli idare, yani yerinde idare bu günkü tabirle yerel yönetim, mahalli idarenin başlangıcı insanoğlunun yerleşim merkezlerini kurmasıyla başlar. Buna şehirleşmede diyebiliriz. Şehirleşmenin başlangıcını çok eski çağlara götürebiliriz. M.Ö 3000 yıllarından önce Nil vadisinde ve Mezopotamya’da doğmuş, Filistin, Anadolu, Orta Asya ve İndus vadisinde yayılmıştır. Dünyanın ilk şehir yerleşmesi M.Ö 5500 yılında Konya Çatalhöyük’te olduğu iddia edilmektedir. Çatalhöyük Konya’nın Çumra ilçesi sınırlarında olup ilçenin 10 km doğusunda yer almaktadır.

    Günümüzde belde, şehir, diyar, vilayet, eyalet gibi sözcükler yerleşim merkezleri için kullanılmaktadır. Eski Yunan’da cite, polis, akropol Roma’da municipe olarak bilinir. İslam medeniyetinde şehir sözcüğünün karşılığı medinedir. Medeniyet bu sözcükten türemiştir. Batı medeniyetinde şehircilik Getto özelliği taşır. Çünkü batı toplumlarında sınıfsal ayrımı(Aristokrasi, Burjuvazi) bulunmaktadır. Şehircilik konusunda İslam medeniyetinde ilk temeller Hz. Ömer (R.A) zamanında atılmıştır. Hz. Ömer (R.A) Fustat, Basra, Küfe şehirlerinin kurulmasına ön ayak olmuştur. Emeviler zamanında Şam şehri su tesisatlarının mükemmelliği ile dikkat çeker. Abbasi halifesi Mansur Bağdat şehrinin kuruluşu sırasında yer seçimi ve yerleşim planı konusunda bizzat ilgilenmiştir.”Ana gibi yar, Bağdat gibi diyar olmaz” sözü günümüze kadar söylene gelmektedir. İslam âlimi İbn-i Haldun Mukkadime adlı eserinde şehircilik konusuna detaylı olarak yer vermektedir. Müslümanların bu günkü modern şehircilik anlayışının ötesinde kurdukları şehirlerin isimleri saymakla bitmez. Parklarıyla meşhur Hille, Samarra, Bağdat, Basra, Kurtuba, Fas, Semerkand, Buhara… Miladi 8.yüzyılda Küfe100bin,Basra 200bin ve Bağdat 2 milyon üzerinde nüfusa sahipti.

    İslam tarihinde belediyeciliğin temeli hisbedir. Hisbe; Devlete ait bir görevdir, vazifesi çarşıları kontrol etmek, dinin adabını sağlamak, tüccarların ve sanatkârların ölçü tartı, standartlara uygunluk konularında hile yapmasını önlemek, piyasa fiyatlarının üstünde mal satmalarına, kaliteyi düşürmelerine engel olmaktır. Hisbe görevini yürütmekle görevli olan kişiye “Muhtesib” denir. Peygamberimiz Hz. Muhammed (S.A.V) Hz. Ömer(R.A) i Medine’de, Said b.As (R.A) ı Mekke’ye ilk muhtesib olarak görevlendirilmiştir. Muhtesibler genellikle erkeklerden seçilmesine rağmen bu konuda kadınların görevlendirildiği bilinmektedir. Bunun ilk örneği, Hz. Muhammed(S.A.V)in Medine çarşısının denetimi için Hz. Şifa binti Abdullah (R.Anha)ı görevlendirmesidir. Muhtesib isimi zamanla Şehremini, Şehremaneti 1857 yılında Belediye Reisi olarak söylenmeye başlanmıştır.

    Fatih Sultan Mehmet İstanbul’a  Nasrettin Hocanın torunu Hızır Bey Çelebiyi ilk belediye başkanı olarak tayin etmiştir.Dünyada ilk belediyeler kanunu 2.Beyazıt tarafından, yine ilk çevre temizliği nizamnamesi de 1538 yılında Osmanlı Devleti tarafından çıkartıldı.

   Belediye terimi; ortak menfaatler ve karşılıklı ihtiyaçların zorlaması ile bir beldede oturan halkın, beldelerine ve dolayısıyla kendilerine ait meseleleri, hükümetin kanunla belirlediği sınır ve sorumluluk dairesinde seçmiş oldukları vekilleri vasıtası ile halletmeleri veya bir şehrin umumi işleri ve sair ihtiyaçlarına bakan idare olarak tanımlanır.

  Kısaca belediyecilik doğumla ölüm arasında her zaman ilişki olan sosyal hizmetler zinciridir. Belediye halkın sosyal hizmetleri alabilmek gayesiyle seçimle göreve getirdiği yerel yönetim biçimidir. Sağlık, mutluluk dileği ile.