MANİSA ŞEHİR MÜZESİ (VALİ KONAĞININ HİKAYESİ)

MANİSA ŞEHİR MÜZESİ

Naci YENGİN

Manisa'da 15 Mart 1931 tarihinde yapılan Vali Konağı kısa süre sonra Manisa Şehir Müzesi olarak hizmet vermeye başlayacak.

Manisa valileri tarafından 1931'den itibaren kullanılan bina şehrin kültürünü yansıtacak şekilde müzeye dönüştürülecek.

 “Sipil dağının kuzey eteğinde ve ovada yoğunluk gösteren ahşap ev ve konaklardan hiçbiri Yunan işgal kuvvetlerinin Manisa’nın neredeyse bütününü yakmalarından dolayı kalmamıştır.”[1]

Kurtuluş Savaşı yıllarında Yunanlılar ve onların işbirlikçileri tarafından Manisa yakılıp yıkıldı. Tarihi ve kültürel mekânların yok denecek kadar az olduğu Şehzadeler şehrinde Cumhuriyet sonrası yeni mekânlar ve binalar yapılmaya başladı.

Bunlardan birisi de Manisalıların vali konağı olarak bildiği yapıdır. Binanın mimarı Hayrullah Usta’dır. Son dönem Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemi eserlerine en güzel örnek olacak bina bundan böyle “Manisa Şehir Müzesi” olarak hizmet verecek.

Osmanlı son dönemi Türk mimarisinden izler taşıyan binanın mimari özellikleri günümüz mimari anlayışının çok ötesinde. Üzülerek belirmek gerekir k günümüz mimari anlayışında estetik, sanat ve ruh yok. Mimari anlayışta Cumhuriyetin ilk döneminden bile geri olduğumuzu söylememiz gerekiyor.

1929’da yapımı başlanan vali Konağı 15 Mart 1931’de tamamlanmış. Binayı 25 Haziran 2019’da İl Kültür Müdürü Sayın İbrahim Sudak Beyle gezme imkânı buldum.  Şehrin kültürel kimliğinin, birikiminin sergileneceği bir müze olarak düzenlenecek olması şehir adına büyük kazançtır. Şehirler kimlikleriyle yaşarlar. Bu anlamda şehrin kimliği bir bakıma Manisa Şehir Müzesinde yaşatılacak.

Manisa Şehir Müzesi binası (Eski Vali Konağı) II. Murat Döneminde (1445) yapılan Manisa Saray-ı Amire sınırları içinde bulunuyor. Keşke Saray-ı Amire binası yaşatılabilseydi. Bina I. Anafartalar Mahallesi, Çamlık Sokakta bulunuyor.

Öyle anlaşılıyor ki eski vali konağı TBMM döneminin 4. Manisa Valisi olarak görev yapan Ali Fuat Bey (Manisa Valiliği: 07.08.1930-07.06.1933 yılları arası) döneminde inşa edilmiş. Bu güne kadar Manisa’da görev yapan 42 valinin 39’u bu binada ikamet etmiş.[2]

Binanın tescil kararı şöyle: İzmir 1 Nolu KTVKK 02.06.1988/348 numaralı kararla bina koruma atına alınmış. Binanın mimari özellikleriyle ilgili şu bilgilere ulaşabiliyoruz::

“Vali konağı çift katlı bir yapıdır. Ön cephesinde girişin her iki yanındaki çokgen gövdeli kulevari çıkıntılarla değişik bir stil gösterir. Türk neo-klasiği üslûbundaki halk eğitimi binası iki katlı bir yapıdır. Alt kat pencereleri sivri kemerli, üst kat pencereleri dikdörtgen olan yapının üzerini geniş saçaklı, meyilli bir çatı örter.”[3]

Yapının mimari ve teknik özeliklerine dair en detaylı bilgiler şunlar:

“Kırma çatı ve alafranga kiremit kaplı bir örtüye sahip olan yapı, iki kat halinde kagir malzeme ile inşa edilmiştir. Genel hatlarıyla kareye yakın bir alana inşa edilmiş olan binanın güneye bakan ana cephesi üç bölüme ayrılmıştır. Sağ ve sol köşedeki hacimlerin ön yüzleri de üçe bölünmüştür ve tamamlandığında bir poligon oluşturacakmış gibi kırılmalar yapmıştır. Ortadaki bölüm, cephe çizgisine göre içerde kalmış, giriş mekânının üstü kâgir parmaklıklı bir teras şeklinde düzenlenmiştir. Burası son yıllarda metal konstrüksiyonla kapatılmıştır. Dar ve yüksek pencere açıklıklarının bulunduğu cephelerde doğu ve batı yönündekiler daha sadedir. Bu cephelerin sadece ortasında ve birinci kat yüksekliğinde çıkma yapan yarım silindirik birer hacimleri vardır.”[4]

Binaya dair elimizde birkaç fotoğrafın dışında eski fazla bir doküman yok. Umarız Manisa Şehir Müzesi tamamlandığında binaya dair resim, fotoğraf ve bilgiler daha ayrıntılı verilir.

Manisa Şehir Müzesi şehrin hafızasını yaşatma adına önemli bir adımdır. Bu tür çabaları yaşatmak yalnız devlet kurumlarının görevi değil Manisalıların ve kültürün öneminin bilincinde olan her vatandaşın görevi olmalıdır.

Manisa Şehir Müzesinin oluşum sürecinde emeği geçen herkese teşekkür ederim.