KALE MESCİDİ - Havva KURT
MCBÜ Sanat Tarihi Anabilim Dalı adına Dr. Öğretim Üyesi Cengiz Gürbıyık danışmanlığında gerçekleştirilen "Saruhanoğulları Beyliği Mimari Eserleri" araştırma projesini gerçekleştiren Havva KURT Yazdı: KALE MESCİDİ
KALE MESCİDİ[1]
Saruhanoğulları’nın ilk ve Saruhan Bey’in yaptırmış olduğu yapılardan ayakta kalan tek yapısı olarak bilinir. Yapı Manisa merkezde bulunan Dış Kale surlarının içinde kalmaktadır. Mescid Kale surları içinde kaldığından Kale Mescidi, Hacet Mescidi ve Saruhan Bey Mescidi adlarıyla bilinmektedir. Yapının kitabesi yoktur ancak 90 1313 yılında Manisa'yı fetheden Saruhan Bey, ilk iş olarak Manisa'da mescit ihtiyacını gidermek maksadıyla bu mescidi yaptırmıştır. Bu sebeple yapının, Manisa’nın fethi ile Saruhan Bey’in ölüm tarihi olan 1345 arasında bir tarihte yapıldığını söyleyebiliriz. Mescit bugün yıkık dökük ve harabe haldedir. Hakkı Acun’dan öğrendiğimiz bilgilere göre Mescid H.1082/M. 1671-72’de onarılmıştır. Günümüzde yapının üst örtüsü tamamen yıkılmış durumdadır. Doğu duvarı ile kapı ve pencere açıklıkları yer yer yıkılmıştır.
Yapının planını çıkaran Hakkı Acun’a göre yapının kare planlı ve üzeri kubbeyle örtülüdür. Kubbe tamamen yıkıldığı halde güneydoğu ve güneybatı duvar köşelerinde kalan parçalardan kubbeye köşe üçgenleriyle geçilmektedir. Güney ve batı cephe duvarlarının bir bölümü hariç doğu ve kuzey cephelerinin büyük bölümünün yıkılması sonucunda mescidi aydınlatan pencerelerin sayısı tespit edilememiştir. Yapının doğu, batı ve güney cephelerinin bugün mevcut duvarlarında kubbe altına kadarki kısımlarında pencere yoktur. Kuzey giriş cephesinde kağı yanlarında pencere olma ihtimali varsa da ancak burada yayınladığımız ve yüzyıl öncesini gösteren uzaktan çekilmiş fotoğrafta kapının hemen yanlarında da pencere olabilecek görüntü yoktur.
Kuzey cephesinden, 1.5,2 m.96 eyvanlı kısımdan içeriye girilmektedir. Doğu ve batı duvarında kalan izlerden sivri kemerli olduğu anlaşılmaktadır. Eyvanın yan duvarlarında yıkıldığı için görmekte zorluk çektiğimiz yarım yuvarlak bir niş bulunmaktadır. 8x8m. ebadındaki iç mekânın98 güneyinde, dikdörtgen şeklinde tuğladan sivri kemerli düz oyuntulu bir mihrap vardır100. Yapının duvarları moloz taş ve tuğla karışımından, duvar köşeleri kesme taştan, kubbe ve eyvan kemeri tuğladan örülmüştür.
Mescidin doğu ve batı duvarları ile giriş kısmının yıkık olması, planı hakkında kesin ipuçları vermemektedir. Güneyde bir mihrap nişi yer almaktadır. Yazılı kaynaklarda buranın türbe olabileceği hiç geçmemektedir. Aynı dönemde yapılan Saruhan Bey ve İshak Çelebi Türbelerinde mezar bir yükselti üzerine oturmakta ve mihrapları da yoktur. Türbe için biraz büyüktür. Yapının iç ve dış cephelerinde herhangi bir süsleme görülmemiştir.
Mescit, plan olarak Kütahya’daki İmadüddin Hezar Dinari tarafından yaptırılan Hıdırlık Mescidine (1243-1244) çok benzemektedir. Her iki yapı da dikdörtgen planlıdır ve üzeri kubbeyle örtülüdür. Kuzeydeki son cemaat yeri eyvan görünüşündedir. Yapıları birbirinden ayıran tek yanı Kale Mescidinin eyvan yan duvarlarında birer nişin bulunmasıdır.[2]
Havva KURT
[1] Kurt, Havva (2019) Saruhanoğulları Beyliği Mimari Eserleri, MCBÜ Sanat Tarihi Anabilim Dalı Araştırma Ödevi, Danışman. Dr. Öğretim Üyesi Cengiz Gürbıyık, İnternet yayını. https://www.academia.edu/40478260/SARUHANO%C4%9EULLARI_BEYL%C4%B0%C4%9E%C4%B0_M%C4%B0MAR%C4%B0_ESERLER%C4%B0, 15 Mayıs 2020, 10.01
[2] Not: Makalede geçen kaynak ve resimlere yer verilmemiştir. Makalenin tamamı için verilen kaynağa başvurulmalıdır.
FACEBOOK YORUMLAR