Gülmenin tarihi

İstanbul Kasımpaşa'da hemen stadın yanı başında ufak ve şirin bir merkez. Ufak olmasına karşın büyük bir tarihin, gülmenin tarihinin yer aldığı Karikatür ve Mizah Merkezi'nde 25 bin yerli ve yabancı karikatür bulunuyor. Başlangıçtan günümüze örneklerle Türk karikatürleriyle birlikte yabancı çizerlerden Nasrettin Hoca karikatürleri, önemli karikatür ustalarının orijinal karikatürleri ve özel eşyaları da sergileniyor. Merkezde devamlı sergilerin yanı sıra her ay farklı bir sanatçının ya da konunun işlendiği sergiler de oluyor. Karikatür ve Mizah Merkezi yöneticisi Erdoğan Bozok "Mizah kitaplığı ve arşiv bölümümüzde karikatür ve mizahla ilgili yerli yabancı mizahçıların kitapları, özel albümleri, Osmanlı döneminden bugüne gelen mizah dergileri koleksiyonumuz araştırmacılara ve karikatürseverlere açık. Arşiv bölümünde de 25 bin yerli ve yabancı özgün karikatür var" diyor. 

OSMANLI'DA İLK KARİKATÜR 
Osmanlı karikatürleri ve Osmanlı'da çıkan dergilerin görselleri de duvarlarda asılı. Küçük bir mekanda olmasına karşın büyük bir fonksiyonu var Karikatür ve Mizah Merkezi'nin. Karikatürün tarihi serüvenini görmek isteyenlerin uğrak yeri olan bu merkezin açılmasında büyük emeği geçen Bozok "İlk dönem karikatürlerden günümüze çizilen bütün karikatürler aynı zamanda toplumsal yaşamımızın en açık belgeleri niteliğini taşıyor. Meddah, orta oyunu gibi zengin halk mizahımızdan beslenen Türk karikatürünün dünya karikatürü içinde özgün bir yeri var. Bu zengin birikimi yok olmaktan kurtarmak ve günümüz insanına yansıtabilmek amacıyla kurduk bu merkezi" diyor. Osmanlı'da ise karikatür Batı etkisi altında gelişen sanatlar arasında. İlk karikatür 1867'de İstanbul adlı dergide yayımlanıyor. 23 Aralık 1869'da Teodor Kasap'ın yayımladığıDiyojen adlı ilk mizah dergisiyle karikatür bağımsız bir yayın ortamına kavuşuyor. Osmanlı'da bilinen 'Uzun Kulaklı Adam' tasviri ise ilk portre karikatür olarak 23 Kasım 1871'de, yani bundan 142 yıl önce yayımlanmış. Bu karikatürde bir başyazar ve milletvekili olan Garabet Panosyan'ı anımsatan şekilde kulakları eşeğin kulaklarına benzetilerek çizilmiş. Böylece muhbir olgusu işlenmiş karikatürde. Osmanlı'da ilk karikatürler Opçanadassis, Nişan Berberyan, Tınghır, Santr, Ali Fuat Bey öncülüğünde gelişmiş. Karikatürlerde daha çok gerçekçi çizimler gözlemleniyor ama gülmece daha çok alt metinlerden iletiliyor o dönem. İlk yasaklı karikatür ise Karagöz ve Hacivat karikatürü. Diyojen dergisinin sahibi bu yüzden üç yıl hapis cezası da alıyor. Erdoğan Bozok da karikatürün Osmanlı'da bir süre yasaklı olduğunu anlatıyor: "Abdülhamid'in istibdat döneminde karikatürler yasaklanıyor, 2. Meşrutiyet döneminde Dalkavuk, Davul, Züğürt, Karagöz, Kalem ve Cem adıyla dergiler çıkıyor. Ali Fuat Bey ise ilk Türk karikatüristi olarak Karagöz Dergisi'nde parlıyor. Daha sonra ise Cemil Cem önemli bir isim." 2. Meşrutiyet ile birlikte oluşan özgürlük ortamında mizah dergilerinin sayısı artıyor. Bu da karikatürün öne çıkmasını sağlıyor. Birçok mizah dergisi ve karikatürist yeni tarzlarda eserler veriyor. Akbaba Dergisi ise 1922 yılında kurulan ve en uzun süreli yayımlanan mizah dergisi olarak kabul ediliyor. 

GENÇLER İLGİ GÖSTERİYOR
Karikatür ve Mizah Müzesi bundan 38 yıl önce Karikatürcüler Derneği ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin işbirliğiyle kurulmuş. 12 Eylül 1980 darbesi sonrası kapısına kilit vurulan müze 1989'da tekrar yoluna devam edebilmiş. Şu an karikatür tarihine ışık tutması için karikatürseverlere ve araştırmacılara 365 gün hiç kapanmadan hizmet veriyor. Karikatür ve Mizah Merkezi yöneticisi Erdoğan Bozok "Dileyen okullar ile karikatürcülerimiz, atölye çalışmaları da yapıyor" diyor. Son dönemde gençlerin ve öğrencilerin merkeze ilgisi hayli fazla. Çeşitli araştırmalar için de mizah kitaplığı ve arşivi bir uzman eşliğinde herkese açık. Merkezde birbirini tamamlayan iki tür sergileme yapılıyor. Sürekli sergilerde Türk karikatürünün başlangıcından günümüze doğru geçirdiği evreler örneklerle anlatılıyor. Karikatür ve Mizah Merkezi'nde her ay, en az bir sergi açılıyor. Merkezdeki mizah kitaplığında da Türkiye'de ve dünyada yayımlanmış ya da yayımlanmakta olan karikatür, mizah ve bu konulara ilişkin kültürel yayınların bir araya getirilip izleyiciye sunulduğu bölüm de mevcut. 
sabah gaz.pazar eki