Ağlayan Kaya veya Niobe - Çaybaşı Deresi

 

Amfi Tiyatro;
Niobe Kayası'nın hemen yanı başında yer alır. Sanılanın aksine Amfi Tiyatro sonradan yapılmış yeni bir yapıdır. Günümüzde birçok etkinliğe ev sahipliği yapmaktadır. Yapılış hikayesi ise şöyledir; 1985yılında yapılan Mesir Şenliklerin’den hemen sonra, Manisa’nın turizm gündemi, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca istimlak edilerek yerleşime açılan Spil Dağı eteklerindeki Niobe'nin yanına inşa edilmesi planlanan Amfi Tiyatro'dur. Proje çalışmaları kapsamında Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi öğretim üyeleri ve öğrencilerin oluşan bir heyete Niobe çevresi gezdirilmiş ve görüş alışverişinde bulunulmuştur. Dönemin Belediye Başkanı (29 Şubat 2016aramızdan ayrılmıştır) Ertuğrul Dayıoğlu, Niobe çevresinde gerçekleştirilecek peyzaj çalışmaları ve Amfi Tiyatro ile önemli bir turistik cazibe merkezi yaratılacağı iddiasında bulunmuştur ve devamında şöyle demiştir;

 Ege ve yöresinde Niobe’yi bilmeyen yoktur. Manisa’nın tarihinde büyük bir yere sahip olan Niobe’nin etrafının tanzimi ve bu arada buraya yapacağımız tiyatro ile turistlerin büyük ilgisini çekeceğimizi sanıyorum.

Amfi Tiyatro uzun tartışmalardan sonra 1987 yılında tamamlanmıştır. Ancak Amfi Tiyatro yapım çalışmaları sırasında Niobe Kayası'na giden su damarları zarar görmüş ve Niobe'nin göz yaşları kesilmiştir. Efsanenin doğuşuna sebep olan göz yaşları dikkatsizlik nedeniyle yok olmuştur. Geç kalınmış olsa da umarım yapılacak bir çalışma ile zarar gören su damarları onarılır ve efsane yaşatılmaya devam edilir.

Yedi Kızlar Türbesi;
Niobe Kayası'nın karşısında bulunan türbe Saruhan Bey’in eşi Gülgün Hatun tarafından yaptırılmıştır. 14. yüzyılda yapılmış olan türbe, dikdörtgen planlı, tek bir kubbeyle örtülü ve sivri kemerli bir girişe sahiptir. Türbede bulunan 7 sanduka nedeniyle halk arasında Yedi Kızlar Türbesiolarak adlandırılır. Sanılanın aksine Saruhanoğulları’nın eşleri için yaptırılmıştır. Ön sırada bulunan 3 mezardan ortada bulunanın Gülgün Hatun’a ait olduğu sanılmaktadır. Yedi Kızlar Türbesi; Kadınlar ve evlilik çağına gelen kızların uğrak yeri haline gelmiştir. Murad bulabilmek için adaklar ve bir takım ritüeller yapılan bu türbe halk arasında Niobe ile ilişkilendirilmektedir. Ancak kronolojik olarak Niobe’nin çocukları ile alakası bulunması mümkün değildir. Gülgün Hatun'un Çaybaşı'nda yaptırdığı bir diğer eser ise Dere Hamamı'dır (Gülgün Hatun Hamamı). Bir dönem koyun ağılı olarak kullanılmış ve bakımsızlıktan Soğukluk kısmının büyük kubbesi yıkılmıştır. 2007 yılında Gülgün Hatun Hamamı’nda, Yard. Doç. Dr. Yekta Demiralp danışmanlığında temizlik çalışmaları yapılmış, yakın zaman önce ise restorasyonu tamamlanmıştır. Yine hamamın ön kısmında Gülgün Hatun Dere Mescidi yer alır. Kare planlı ve tek kubbeli olup, Beylikler Dönemi Türk Mimarisi'nin tipik mescit örneklerinden biridir. Halveti şeyhlerinden Berrak oğlu Revak Sultan Türbesi de Ağlayan Kaya'nın karşısında, Dere Mahallesi'nde bulunmaktadır. Bir diğer eser ise Evliya Çelebi'nin Manisa'ya geldiğinde Çaybaşı Camii diye bahsettiği İvaz Paşa Camii'dir. Kitabesine göre Ekim 1484 (Ramazan 889) tarihinde bitirilmiş, yaptıranı ise "İvaz bin Abd'ûl-Muin" olarak yazılmıştır. Bu yüzden İvaz Paşa Camii diye ile anılmaktadır. Camiyi yaptıran İvaz Paşa hakkında bilgiler sınırlıdır. Babasının adı "Abd'ûl-Muin" şeklinde kayda girdiğinden, mühtedi yani batılı bırakıp hak dini seçen bir aile geçmişinin olduğu, devşirme olarak Osmanlı devlet hizmetine dahil edildiği sanılmaktadır. Ayrıca yazar ve diplomat Yakup Kadri Karaosmanoğlu burada Çaybaşı Feyziye Mektebi'nde öğrenim hayatına başlamıştır. Bu okul günümüze ulaşamamıştır.

Çaybaşı Deresi;
Spil Dağı'ndan (Mount Sipylus - Sipylos - Yunanca: Σίπυλος) başlayıp Niobe Kayası'nın yanı başından geçen ve doğal bir geçit vadisi dibinden Manisa şehri içinden geçerek ovaya (Gediz Ovası - Hermus Valley) doğru akan ve Gediz Nehri'ne (Ermos - Ermus - Hermos - Hermus River - Yunanca: Ἕρμος) ulaşan dere Çaybaşı Deresi olarak adlandırılır, antik çağlardaki ismi ise Akheloos'dur (Yunanca: Αχελώος). Derenin bulunduğu alana Çaybaşı Mevkii denir, eski ismi Akbaldır'dır. Vadi-i Akbaldır diye de bazı kaynaklarda geçmektedir. Rivayete göre Saruhan Beykurnazca yaptığı bir hücum neticesinde Çaybaşı Mevkii'nden Manisa'ya girip fethi gerçekleştirmiştir. Manisa'da belirli meslek gruplarının bazı mahallelerde yoğunlaştıkları görülmektedir. Tarımla geçinenlerin büyük bir bölümü Alaybey, Dilşikar gibi mahallelerde oturmaktaydılar. Debbağlık (deri tabaklanan işletmeler) ile uğraşanlar ise Yarhasanlar Mahallesi kuzeyinde (kesin olmamakla günümüzde Kuşlubahçe Mahallesi olabilir) bulunan dere (kesin olmamakla kaynaklarda geçen Haydar Deresi. Günümüzde tarif edilen alanda böyle bir dere bulunmamaktadır), Serabat (Günümüzde Bayındır Mahallesi'nde - Tabakhane Deresi) ve Çaybaşı dereleri kenarlarında bulunurdu. Manisa'ya şehir dışından da örneğin Mısır ve Afyon'dan ham ve işlenmiş deri gelirdi. Bu dereler etrafında çok sayıda Debbâğ Esnâfı (Dericilik sanatı ile uğraşan esnafa genel olarak verilen isimdir) bulunmaktaydı. Debbâğhâneler'de işlenen deriler, Sahtiyan, Meşin ve Gön olarak hem iç piyasaya, hem de dışarıya sevk ediliyordu. Çaybaşı Deresi boyunca bir çok Osmanlı eseri köprüler bulunmaktadır. Çaybaşı denince akla gelen ise Su Kemeri'dir. Bir zamanlar dere üzerinde bulunan Su Değirmeni ise günümüze ulaşamamıştır.

 

 
KAYNAKÇA;
1-“Türkiye’deki Tarihsel Adlar: Türkiye’nin tarihsel coğrafyası ve tarihsel adları üzerine alfabetik bir inceleme” - Yazar; Bilge UMAR – İnkilap Kitabevi – 1993.

 

 

 

Kaynak:https://sinirlarolmadan.blogspot.com/2019/02/aglayan-kaya-veya-niobe-caybas-deresi.html