1717'de Manisa

J.P. Tournefort'un Paris 1717 de hazırlanan Seyahatnamesindeki Manisa gravürünün yanı sıra gezip dolaştığı birçok şehrin gravürünü yapan şahıs hakkında bilgiler şöyledir:

"Fransa krallık bahçelerinin, başka bir deyişle günümüzdeki Doğa Tarihi Müzesi'nin bitkibilimcisi Joseph Piton de Tournefort, bu kurumun düzenlediği araştırma gezilerinin öncüsüdür. XIV. Louis ve bakanı Pontchartrain'in buyruğuyla yeni bitkiler bulmak göreviyle 1700'de Levant'a gönderilen J. P. De Tournefort, yalnızca bitkibilimcilik görevini yapmakla yetinmemiş, doğmakta olan Aydınlanma Çağının Doğu insanları ve toplumlarına yönelik yeni bakışını da biçimlendirmiştir.

Anlatısının birinci cildi, Ege adalarının hemen hemen eksiksiz bir incelemesini kapsar. Otuz beş ada ve adacığı ziyaret eder ve başka adaları da yerinde derlediği bilgilerle betimler. Tournefort bu adalara günümüzün bir turisti gibi bakmaz, bunun yerine rüzgarların ve korsanların kemirdiği bir toplumu, salgın hastalıkları, batıl inançları, günlük yaşamları ve acımasız yöneticileri ile ilk kez açık seçik gözler önüne serer. Tournefort ikinci ciltte önce uzun uzun İstanbul'u anlatır. Sonra da Anadolu'ya boydan boya aşarak bizi 18. yüzyılın hemen başlarındaki Tokat, Trabzon, Kars, Ağrı, Amasya, Ankara, Erzurum, Bursa ve İzmir ile yüzlerce Osmanlı kasabasına götürür. Tournefort kendini Osmanlı topraklarıyla da sınırlamaz, Tiflis ve Erivan'a (Revan) kadar gider ve ona tamamen yabancı bir dünyayı yorumlamaya çalışır. Gezileri sırasında İran'ı Batıya bağlayan ve Anadolu boyunca uzayıp giden büyük kervan yollarını kullanır, ilk bakışta birbirine karşıt gibi görünen, ama aslında hep birbirine bağımlı olan ve birbirini tamamlayan Doğu ve Batı dünyaları arasındaki bağların önemini vurgular."

Seyahatnamelerde Yer Alan Resim ve Gravürlerin Önemi

"Anekdot ve tasvirler gibi, resim ve gravürler de seyahatnamelerde anlatımı
güçlendiren unsurlardır. Ülkeleri, sehirleri, florayı, tarihi eserleri vb resmeden ressam
ve çizerlerin meslekleri gereği çok iyi gözlem yapmaları ve gerçeğin kendisini gözler
önüne sermeleri gerekmektedir. Bu amaçla, seyahate çıkan bazı gezginler yanlarında
ressamlarını da götürmüslerdir.
Ancak, çoğu zaman seyahatnamelerde bulunan resim veya çizimlerin gerçeği
yansıtmadığını görüyoruz. Bunun nedeni ise, ya kimi zaman, özellikle de mesleği
değilse, ressam veya çizerin bu alanda yeterince yeteneğe sahip olmaması veya kendi
çağının alıskanlıklarını resmine veya çizimine yansıtmasıdır."(Serpil Gürer, XVII-XVIII ve  XIX. Yüzyıllarda Fransız SeyahatnamelerindeOsmanlı Toplumu, Ankara, 2010, Basılmamış Doktora Tezi, s.29)

Not: Erkan Akbalık Beye yardımlarından dolayı teşekkür ederiz. Naci YENGİN-tarihistan